HİLE VE SUİSTİMAL DENETİMLERİ
Özel sektörde genellikle kilit konumda bulunan yönetici ve çalışanlar kendi çıkar ve menfaatleri doğrultusunda; şirketlerin mali ve finansal verilerini olduğundan farklı göstermekte veya spekülasyon amacıyla Kurumun iyi gitmeyen yönlerini iyi gösterip, iyi giden yönlerini de kötü göstermek yoluyla Hileli Mali Raporlama yaparak, gerçek verileri içermeyen, yanıltıcı bilgilerin sunmak suretiyle yolsuzluk yapmakta ve şirket varlıklarını kendi hesaplarına geçirmek suretiyle çalıştıkları şirketlere zarar vermektedirler.
Çalışanın işletmeden nakit para çalmasına, kredi kartlı satışlarla nakit satışların yer değiştirmesine, banka hesabından kendi hesabına veya üçüncü kişi hesabına para aktarması, fazla ödenen maaşların elden iadesinin alınması gibi birçok yol ve yöntem bu duruma örnek gösterilebilir. Özellikle de, kayıt dışının yer aldığı kurumlarda, nakit olarak çalınan paralar konusunda fazlaca durumlarla karşılaşılmaktadır.
Hile; aldatma, gizleme veya güven ihlali şeklinde nitelendirilebilecek yasa dışı her hangi bir eylemdir. Bu hareketler şiddet veya güç kullanımına bağlı değildir. Hile bireyler veya örgütler tarafından yapılabilir.
Bir çalışanın içinde bulunduğu işletmenin kaynaklarını ve varlıklarını kasıtlı olarak uygun olmayan bir biçimde kullanarak veya ele geçirerek haksız kazanç sağlaması, çalışan hilesi olarak tanımlanmaktadır.
Hile denetiminin amacı, işletmedeki çalışanların, kendilerine yasa dışı bir yarar sağlamak amacıyla aldatma içeren kasıtlı bir hareketlerinin bulunup bulunmadığının tespitidir. İşletmelerde yapılan hileler hem sıklık açısından, hem de tutar açısından giderek artmaktadır. Geçtiğimiz 20 yılda gerçekleşen uluslararası büyük şirket skandalları (Enron, Worldcom, Adelpia, Parmalat) gibi hile denetiminin önemini ve denetçilerin sorumluluğunu ön plana çıkarmıştır.
Yapılmış yada henüz gerçekleşmeyen muhasebe hileleri, yalnızca şirket sahiplerini ve yatırımcıları değil, çalışanları, kredi kuruluşlarını, devlet ve denetim firmaları ve diğer hak ve menfaat sahiplerini de büyük ölçüde kayıplara uğratmakta, ülke ekonomilerini olumsuz etkilediği bilinmektedir.
En genel tanımıyla Çalışan Hilesi ve Beyaz Yakalı Suçları; bir çalışanın içinde bulunduğu işletmenin kaynaklarını ve varlıklarını kasıtlı olarak uygun olmayan bir biçimde kullanarak veya ele geçirerek haksız kazanç sağlaması sonucunda ortaya çıkan ve şiddet içermeyen suçlar olarak tanımlanabilir.
Hile ve Beyaz Yakalı Suçlarında aşağıda sıralanan unsurların yer alması beklenir:
1.Hile eylemi, gizlice sürdürülen bir faaliyettir,
2.Hilekarın kendisine yarar sağlaması beklenir,
3.Mutlaka kasıt unsuru bulunmaktadır,
4.Hilenin kurbanı bir şekilde aldatılır,
5.Hile eyleminden kurban kişi veya işletme zarar görür.
İşletme içi hile türleri 3 farklı şekilde özetlenebilir.
Bunlar:
1.İşletme Varlıklarının Kişisel Amaçlı Kullanımı
2.Hileli Mali Raporlama Yolsuzluklar,
3.Suistimaller ve Ahlaki Olmayan Davranışlardır.
Belirtilen bu 3 farklı hile türü için tespit edilen belirtiler altı ayrı başlıkta açıklanmaktadır. Bu başlıklar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
1.Muhasebe ile ilgili anormallikler
2.Olağan Olamayan Davranışlar
3.İç Kontrol Yapısı Zayıflıkları
4.Analitik Anormallikler
5.Çeşitli İhbar ve Şikayetler
6.Aşırı Yaşam Biçimleri
Çoğunlukta, sistematik bir şekilde işleyen Mali İşletim Sistemlerinin var olmadığı aile şirketlerinde hileler hem sıklık açısından, hem de tutar açısından giderek arttığı görülmektedir.
Bunlara örnek olarak;
Yetkili Çalışanların Yaptığı Hileler 1. Kasa hareketleri ile nakit hırsızlığı 2. Banka hesaplarından aktarım 3. Fatura hileleri 4.Hileli ödemeler 5.Gider hileleri 6.Maaş-mesai-izin hileleri 7. Çek-Senet hileleri 8.Ortaklar cari hesap hileleri 9. Yetkiyi kötüye kullanma hileleri
Kayıt Öncesi Yapılan Hileler 1. Satışlara yönelik kayıt öncesi hileler 2. Alacaklardan yapılan tahsilatlara yönelik kayıt öncesi hileler 3. Bankalardan tahsilat ve ödemelere yönelik hileler 4. Alacakların faturalandırılmasına yönelik hileler
Stok ve Duran Varlık Hileleri 1. Varlıkların kişisel amaçlı kullanımı 2. İşletme stok ve duran varlıkların çalınması, kayıpları makyajlama 3. Hileli talepler, transferler, alış raporları ve satışlar 4. Çalınma sonucunda eksikliklerin kamuflaj yapılarak giderilmesi 5. Stok ve duran varlık hilelerin ortaya çıkartılmasının önlenmesi hileleri
Hile konusunda yapılan araştırmalardaki bazı önemli tespitler şöyledir:
1.Genel olarak çalışanların % 10 ’u planlı olarak hile yapmaktadır, % 75 ’i de fırsat oluşması halinde hile yapma eğilimindedir,
2.ABD’de işletmeler yıllık gelirlerinin % 6 ’sını hile yoluyla kaybetmektedir. Ekonomistler Türkiye’deki oranın %8-%10 civarında olduğunu tahmin etmektedir,
3.İşletmelerin çalışan hilelerini ortaya çıkarabilme süresi ortalama 17 aydır,
4.Hilelerin % 40 ’ını kadınlar, %60’ını erkekler yapmaktadır,
5.Hilelerin % 70 ’lik kısmı en az 4 yıl ve üzeri çalışanlar tarafından yapılmaktadır.
İşletmelerde hileye olanak sağlayan başlıca koşullar şunlardır;
1.Etkisiz kurumsal yönetim, zayıf “Tepe Etkisi”,
2.Finansal başarılar için sağlanan yüksek düzeyli teşvikler,
3.İşletmenin kurallarında, düzenlemelerinde ve politikalarında karmaşıklık,
4.Çalışanlara dayatılan gerçekçi olmayan bütçe hedefleri,
5.İşletmede çalışanlar arasında bilgi akışının zayıf olması,
6.Çalışanların yaptıkları işlerin kalitesini değerlendirmede yetersizlik,
7.Yetersiz iç kontrol,
8.Sağlıksız bağımsız dış denetimin hizmetinin alınmaması,
Dünya hile denetiminin öneminin farkına varılmış ve hile denetçiliği başlı başına bir uzmanlık haline gelmiştir.
Ülkemizde de işletme sahipleri yeni yeni bunun öneminin farkına varmaya başlamıştır. İşletmelerin çalışan hilelerine karşı gerekli iç kontrol düzenlerini kurmalarında ve dışarıdan bağımsız denetim desteği almalarında büyük yarar vardır.
Şirketimiz ÖZEL AMAÇLI HİLE DENETİMİ HİZMETİ konusunda ihtisaslaşmıştır.
Hatta bu konuda denetim yapmak isteyen meslek mensuplarına şirketimiz tarafından HİLE VE SUİSTİMAL DENETÇİLİĞİ EĞİTİMLERİ verilmektedir.
Şirketimiz tarafından verilen ücretli ve ücretsiz eğitimler için;
www.hiledenetciligi.com
isimli web sitesi oluşturulmuştur.